روانشناسی چیست؟
روانشناسی، مطالعه علمی رفتار و فرایندهای روانی است. منظور از «رفتار» همهٔ حرکات، اعمال و رفتار قابل مشاهدهٔ مستقیم و غیرمستقیم است، و منظور از «فرایندهای روانی»، فرآیندهایی همچون: احساس، ادراک، افکار، هوش، شخصیت، هیجان، انگیزش و حافظه است. روانشناسی دانش ذهن و رفتار است و پدیدههای هوشیار و ناهوشیار را مطالعه میکند. مشاور این رشته به مطالعه رفتار و فرآیندهای ذهنی انسان و عواملی که بر آن تأثیر میگذارند می پردازد. همچنین به توصیف شخصیت، ادراک، هیجانات، شناخت، توجه و سایر عوامل روانی در انسان میپردازد.
دنیای روانشناسی بسیار وسیع است که در زیر به معرفی برخی از حوزه های آن میپردازیم:
روانشناسی بالینی
معروفترین بخش روانشناسی در میان مردم روانشناسی بالینی است. این بخش از روانشناسی با اختلالات و بیماریهای روانی سروکار دارد. روانشناسان و متخصصان رواندرمانی در این قسمت به دنبال تشخیص، توصیف و درمان اختلالات روانی و روانشناختی هستند و با استفاده از روشها و تکنیکهای مشاوره و روان درمانی مانند مصاحبه، مشاهده و تحلیل روانشناختی، به درمان مشکلات روانی افراد از جمله اضطراب، افسردگی، اختلالات خوردن و اعتیاد می پردازند.
مشاوره روانشناسی
مشاوره به عنوان یک حوزه از روانشناسی، بیشتر تمرکز خود را بر روابط و مسائل روانشناختی روزمره افراد معمولی قرار میدهد. هدف اصلی روانشناسی مشاوره، کمک به افراد برای شناخت بهتر خود، بهبود کیفیت زندگی و بهبود روابط فردی است. روانشناسان مشاوره معمولاً در مواردی مانند مشکلات روابطی، استرس، اضطراب، افسردگی، مشکلات خانوادگی و مسائل مربوط به هویت و مهارتهای زندگی به افراد کمک میکنند. روانشناسان مشاوره مجهز به مهارتها و تکنیکهایی هستند که به افراد کمک میکنند تا مسائل خود را درک کنند، روابط خود را بهبود بخشند و راهحلهای موثری برای مشکلاتشان پیدا کنند. این متخصصان بیشتر بر کمک به فرد در ارتقای کیفیت زندگی و بهبود روابط تمرکز دارد، در حالی که روانشناسی بالینی بر تشخیص و درمان اختلالات روانی متمرکز است.
روانشناسی کودک و نوجوان
یکی دیگر از بخشهای روانشناسی که بسیار مورداستفاده قرار میگیرد روانشناسی کودک و نوجوان است. روانشناسان در این قسمت نیازهای روانی و رشدی کودکان و نوجوانان را مورد بررسی قرار میدهند. به همین خاطر است که همیشه به پدر و مادرها توصیه میشود در تربیت فرزندشان از یک مشاور کمک بگیرند. مشاورین بهخوبی از آنچه در این دوره سنی باید مورد توجه قرار بگیرد آگاهی دارند و میتوانند به تربیت کودک کمک کنند. روانشناسان کودک و نوجوان به مطالعه رفتار و توسعه روانی کودکان و نوجوانان میپردازند. آنها به مشاوره و درمان مسائل روانشناختی و رفتاری کودکان و نوجوانان، از جمله اختلالات یادگیری، رفتاری و تحصیلی میپردازند.
روانشناسی تحصیلی و شغلی
روانشناسان میتوانند در زمینههای تحصیلی و شغلی فعالیت کنند. آنها ممکن است دانشآموزان و دانشجویان را در مسائل مرتبط با یادگیری و شغل همراهی کنند و به مشکلات مربوط به انتخاب شغل و رشته تحصیلی کمک کنند. در این حوزه، روانشناسان برای بهبود فرآیند یادگیری و تدریس در مدارس و دانشگاهها، از جمله طراحی برنامههای آموزشی و ارزیابی دانشجویان و دانشآموزان فعالیت میکنند و در فراهم کردن محیط آموزشی مناسب برای دانشجویان و دانشآموزان نقش اساسی دارند.
روانشناسی خانواده
در این بخش روانشناسان، کیفیت روابط درون خانواده، نقش اعضای خانواده و تأثیر آنها بر رفتار و وضعیت سلامت روان دیگراعضای خانواده را بررسی میکنند. روانشناسان خانواده در ارائه مشاوره خانواده، بهبود روابط خانوادگی، مدیریت تعارضات و حل مسئله در خانواده نقش اساسی دارند.
روانشناسی کودکان استثنایی
کودکان استثنایی به گروهی از کودکان گفته میشود که دارای معلولیت یا بیماری خاصی هستند. این کودکان نیازهای خاص و همینطور روشهای آموزشی خاصی دارند که متفاوت از سایر کودکان است. به همین خاطر در یک شاخه جدا از روانشناسی به آنها پرداخته میشود.
روانشناسی سلامت
روانشناسان سلامت، تأثیر عوامل روانی بر سلامت جسمانی افراد را مورد بررسی قرار میدهند و به بهبود رفتارهای سالمندی، دستیابی به سبک زندگی سالم و ارتقاء رفتارهای بهداشتی کمک میکنند.
روانشناسی اجتماعی
در این شاخه از روانشناسی رفتار مردم در اجتماع، دلایل آن و همینطور آسیبهای اجتماعی مورد بررسی قرار میگیرند. در حقیقت در این حوزه سعی میشود تا به مسائل اجتماعی از بعد روانی و ذهنی آن توجه بشود و تأثیر عوامل اجتماعی بر رفتار انسانها را مورد بررسی قرار می دهند. روانشناسان اجتماعی به مطالعه عواملی مانند هویت اجتماعی، گروهها، تعاملات اجتماعی و رفتار جمعی میپردازند.
روانشناسی جنایی
روانشناسان جنایی معمولاً در دادگاهها و ادارات آگاهی کار میکنند. آنها سلامت روان مجرمان و دلایلی که باعث بروز جرم شده است را ارزیابی می کنند. بررسی روابط بین عوامل روانشناختی و جرم، پیشبینی رفتارهای جنایی، شناخت عوامل موثر در تشدید و کاهش جرم، آموزش مجرمان و ارائه راهکارهای مشاورهای در جلوگیری از جرم و بهبود رفتارهای اجتماعی، از وظایف روانشناسان جنایی است.
روانشناسی صنعتی-سازمانی
در روانشناسی صنعتی همانطور که از نام آن پیداست تلاش میشود تا برای پیشرفت صنعت و درآمد بالاتر و همینطور افزایش بهرهوری کارکنان سازمان راههایی پیدا کرد. همچنین روانشناسان در زمان استخدام تلاش میکنند تا با بررسی شخصیت افراد آنها را در بهترین مشاغلی که با شخصیتشان تناسب دارد قرار بدهند. بررسی فرآیندهای روانشناختی در سازمانها، مدیریت منابع انسانی، رهبری و همکاری، تحلیل مشکلات سازمانی و بهبود عملکرد سازمانی از وظایف روانشناسان سازمانی است و در توسعه فردی و حرفهای کارکنان، بهبود روابط کاری و ارتقای رضایت شغلی نقش مهمی دارند. آنها ممکن است در انتخاب و استخدام کارمندان، طراحی ساختار سازمانی و ارزیابی عملکرد کارمندان نقش داشته باشند.
روانشناسی ورزشی
در این حوزه روانشناسان در توانمندسازی ورزشکاران برای دستیابی به عملکرد بهتر، مدیریت استرس و اضطراب و بهبود رضایت ورزشکاران نقش ایفا می کنند.
زوج درمانی
یک روش درمانی است که در آن دو نفر (زن و شوهر یا شریکان عاطفی) به صورت همزمان و در یک محیط امن با یک متخصص رواندرمانی کار میکنند. هدف اصلی زوج درمانی، بهبود روابط بین زوجین و حل مشکلاتی است که به طور مشترک در زندگی شان به وجود آمده است. درجلسات زوج درمانی، متخصص رواندرمانی به زوجین کمک میکند تا مهارتها و استراتژیهایی برای ارتباط سالم تر و بهبود روابط خود یاد بگیرند.
مشاوره پیش از ازدواج
یک فرآیند مشاورهای است که زوجهایی که در نظر دارند با یکدیگر ازدواج کنند، قبل از اتخاذ تصمیم نهایی درباره ازدواج، به منظور ارزیابی تطابق و هماهنگی خود در زندگی مشترک و بررسی مسائل مختلف مربوط به زندگی زناشویی خود، از آن بهره میبرند. هدف اصلی مشاوره پیش از ازدواج، ارائه راهنمایی به زوجین در مراحل تصمیمگیری قبل از ازدواج است. در این فرآیند، روانشناس و مشاور ازدواج، به زوجین کمک میکند تا درک بهتری از خود و یکدیگر داشته باشند، ارزشها، اولویتها، اهداف و انتظاراتشان را مورد بررسی و ارزیابی قرار داده و به بررسی و حل مسائل مربوط به ارتباط متقابل، ارتباطات خانوادگی، وظایف متقابل، مسائل مالی، برنامهریزی زندگی مشترک و سایر جنبههای مربوطه بپردازند.
مهمترین هدف روانشناسی ارتقای سلامت روان افراد است، به طوری که آنها بتوانند عملکرد بهتر و کیفیت زندگی بالاتری داشته باشند
همچنین، روانشناسان نقش مهمی در تحقق عدالت اجتماعی، پیشگیری و درمان اختلالات روانی و بهبود کیفیت روابط انسانی دارند
برای استفاده از خدمات روانشناسی، میتوانید با مراجعه به مراکز روانشناسی و مشاوره، یا در صورت لزوم، با روانشناسان معتبر به صورت آنلاین ارتباط برقرار کنید